Ông Nguyễn Hộ qua đời

Ông Nguyễn Hộ, nhà cách mạng kỳ cựu của phe cộng sản miền Nam Việt Nam nhưng ly khai khỏi hệ thống quyền lực hậu chiến, vừa qua đời hôm 01/07.

Ông là một trong những đảng viên cộng sản thế hệ đầu tiên, từng giữ các vị trí quan trọng trong Đảng và phong trào công đoàn.

Tuy nhiên, bất mãn vì cái mà ông xem là sự thoái hóa của Đảng sau 1975, ông Nguyễn Hộ sau này kêu gọi từ bỏ chủ nghĩa cộng sản.

Vì những hành động của mình, ông bị bắt, bị quản thúc tại gia và theo dõi cho đến khi qua đời.

Cách mạng lão thành

Sinh năm 1916, ông ban đầu làm thợ máy ở xưởng đóng tàu Ba Son sau đó gia nhập đảng cộng sản năm 1937. Năm 1940, ông bị thực dân Pháp bắt và trải qua 5 năm ở trại giam Côn Đảo đến 1945.

Ra tù, ông quay về Sài Gòn, tiếp tục tham gia kháng chiến chống Pháp và sau này là chống chính quyền Sài Gòn do Mỹ bảo trợ.

Nhà văn Bùi Minh Quốc nói với quá trình hoạt động cách mạng trường kỳ, ông Nguyễn Hộ đã có thể dễ dàng làm quan lớn:

"Với quá trình cách mạng của cụ, cụ chỉ cần im lặng thôi, thì đã dễ dàng sống 'an nhàn', hưởng mọi bổng lộc. Nhưng cụ không chịu sống như vậy, vẫn giữ nguyên phẩm chất người chiến sĩ, lên tiếng chống bất công."

Ông Nguyễn Hộ đã lên tiếng và chấp nhận trả giá. Mặc dù cả cuộc đời gắn bó với cách mạng, ông bắt đầu bị lãnh đạo Đảng phê phán khi thành lập Câu lạc bộ Kháng chiến cũ năm 1987 và ra tờ Truyền thống Kháng chiến (được ba số thì bị tịch thu).

Bỏ Đảng

Ông Nguyễn Hộ cùng nhiều cựu chiến binh miền Nam khi đó kêu gọi Bộ Chính trị "cần có sự kiểm điểm định kỳ" và "trả quyền dân chủ cho nhân dân".

Nhà bất đồng chính kiến Nguyễn Thanh Giang ở Hà Nội nói ông Nguyễn Hộ là một người rất quyết liệt:

"Như nhiều nhà cách mạng lão thành khác, Trần Độ, Lê Hồng Hà, Hoàng Minh Chính, cụ thấy lý tưởng ban đầu của mình không những không đạt được mà bị phản bội."

"Thậm chí cụ nói với tôi đã định lập chiến khu để phản kháng những người chống lại tư tưởng dân chủ của cụ."

Sau khi Câu lạc bộ Kháng chiến bị xóa sổ, ông Hộ bỏ Sài Gòn về sống ở Phú Giáo, Đông Nam Bộ. Trong hồi ký, ông viết ngày rời khỏi Sài Gòn "cũng là ngày tôi ly khai đảng cộng sản".

Một ngày tháng Tám năm 1990, người đồng đội cũ khi đó là Phó chủ tịch hội đồng bộ trưởng, Võ Văn Kiệt, đến thăm ông, thuyết phục ông quay về thành phố, nhưng ông từ chối.

Khoảng nửa tháng sau, ông bị bắt và sau đó đưa về quản thúc tại gia cho đến khi qua đời.

Anh trai và vợ ông Nguyễn Hộ đều tham gia cách mạng và chết trong cuộc chiến Việt Nam.

Nhưng trong hồi ký, ông viết "chúng tôi đã chọn sai lý tưởng: cộng sản chủ nghĩa".

Ông Nguyễn Đan Quế, một nhà đối kháng từng bị tù 20 năm sau 1975, không xem mình thuộc về hàng ngũ những người cộng sản cũ như Nguyễn Hộ. Nhưng ông Quế chia sẻ tư tưởng chính trị thay đổi sau này của ông Nguyễn Hộ.

"Dù hàng ngũ nào, kể cả cấp cao như ông Nguyễn Hộ, thì vấn đề không đặt ra là bên nào nữa. Là người Việt Nam, chúng ta cần hướng đi mới, bỏ chủ nghĩa Marx-Lenin. Chúng tôi rất hoan nghênh cụ Nguyễn Hộ đi theo hướng đó."

Nhà văn Bùi Minh Quốc thì nói ông Nguyễn Hộ tiêu biểu cho những người "không để thiết chế chính trị làm cho mình thoái hóa".

Được biết lễ mai táng ông Nguyễn Hộ sẽ diễn ra hôm 04/07 tại nghĩa trang Củ Chi.